Δευτέρα 10 Μαρτίου 2014

Βιβλιοθήκες και φυλακές

[Αναδημοσίευση του άρθρου του "Βιβλιοθηκάριου" στην "Αυγή της Κυριακής" 9/3/2014]


Από το «Τελευταία έξοδος: Ρίτα Χέιγουορθ» του Frank Darabont (1994) ως το “I love you” του Phillip Morris (2009) και από το “Johny Apollo” του Henry Hathaway (1940) ως το “Edmond” του Stuart Gordon (2005), είναι δεκάδες οι αμερικανικές ταινίες που περιέχουν σκηνές με βιβλιοθήκες φυλακών. Στις εν λόγω σκηνές οι βιβλιοθήκες λειτουργούν είτε ως φόντο εξέλιξης της πλοκής, είτε ως σημαντικό μέρος της. Τούτο σημαίνει πως στην αμερικανική κουλτούρα οι βιβλιοθήκες αυτές δεν είναι κάτι ιδιαίτερο ή ξένο, είναι μια οικεία εικόνα όπως τόσες άλλες του κόσμου των φυλακών.

Οι πρώτες βιβλιοθήκες σε φυλακές υπήρξαν στις Ηνωμένες Πολιτείες ήδη από το 1790, με αρχικό στόχο μέσα από τη θρησκευτική κατήχηση να επηρεάσουν τη συμπεριφορά και το σωφρονισμό των κρατουμένων. Βιβλιοθήκες σε φυλακές δεν έχουν βέβαια μόνο οι ΗΠΑ. Ο Καναδάς ήδη ενδιαφερόταν γι’ αυτές από το 19ο αιώνα, η Βρετανία βάσει νόμου οφείλει να έχει βιβλιοθήκες στις φυλακές ή να δίνει πρόσβαση σε βιβλιοθήκη στους κρατούμενους τους. Κατά κανόνα βιβλιοθηκονόμους απασχολούσαν και απασχολούν οι βιβλιοθήκες των φυλακών σε Γερμανία και Γαλλία, οι οποίες επίσης πρωτοεμφανίστηκαν το 19ο αιώνα, και στην Ιταλία (αρχές του 20ου). Η ανάπτυξη των εν λόγω βιβλιοθηκών ποικίλει βέβαια από χώρα σε χώρα, οι ανεπτυγμένες ωστόσο χώρες τις έχουν ως αναπόσπαστο στοιχείο του σωφρονιστικού τους συστήματος.

Ποια είναι αλήθεια η ελληνική πραγματικότητα; Δεν είναι σπάνιο το αίτημα που κατά καιρούς εμφανίζεται  από συλλογικότητες και μεμονωμένους ανθρώπους για τη δωρεά βιβλίων και την συγκρότηση βιβλιοθηκών στις ελληνικές φυλακές. Τούτο δείχνει πως κάποιοι αντιλαμβάνονται την ανάγκη και προσπαθούν αυτενεργώντας να την καλύψουν. Έτσι έχουν προκύψει συλλογές στις γυναικείες φυλακές Θηβών, στις Φυλακές Ανηλίκων Αυλώνα, στις φυλακές της Κω, των Διαβατών και αλλού.

Τι αντιλαμβάνεται λοιπόν αυτή η κίνηση και τι δεν θέλει να καταλάβει χρόνια τώρα η υπηρεσιακή και πολιτική ηγεσία του Υπουργείου Δικαιοσύνης; Ότι οι βιβλιοθήκες είναι χρήσιμες και κρίσιμες στις φυλακές, είναι εργαλείο μόρφωσης, ψυχαγωγίας και σωφρονισμού, είναι δικαίωμα που πρέπει να παρέχει το κράτος σε όσους παρανόμησαν και εγκλημάτησαν. Λαμβάνοντας υπόψη μάλιστα τη γλώσσα, το θρήσκευμα, την κάθε είδους ταυτότητα των εγκλείστων στις φυλακές. Όλες αυτές οι εθελοντικές και πρωτοβουλιακές κινήσεις θα πρέπει να μην καταλήξουν στην αναπόφευκτη απαξίωση του ερασιτεχνισμού, αλλά να αποτελέσουν έμπνευση και τομή στις πολιτικές σωφρονισμού του ελληνικού κράτους.


Μια δημοτική βιβλιοθήκη στη Φινλανδία στήριξε ένα πρόγραμμα για κρατουμένους σε φυλακές: έθεσε το υλικό και τον εξοπλισμό της στη διάθεσή τους. Βοήθησε κρατούμενους γονείς να ηχογραφήσουν τον εαυτό τους να διαβάζει παραμύθια και παιδικά βιβλία. Τα CD που δημιουργούνται φτάνουν στα παιδιά τους με το ταχυδρομείο. Δεν είναι ότι λείπουν οι ιδέες. Η θέληση να τις εφαρμόσουμε λείπει.

6 σχόλια:

Κατερίνα Τοράκη είπε...

Καλημέρα Γιώργο. Να συμπληρώσω για λόγους ενημέρωσης ότι στην Ελλάδα έχουν κατά καιρούς ληφθεί κάποιες πρωτοβουλίες από την Ένωση Βιβλιοθηκονόμων και συγκεκριμένα μέλη της για δράσεις στις φυλακές (Κασσαβέτεια κτλ.), για τις οποίες όμως δεν είμαι αρμόδια να σου δ΄λωσω περισσότερα στοιχεία. Επίσης, στοιχεία για τις βιβλιοθήκες στις φυλακές έχει δώσει ο Παναγιώτης Σχίζας (βιβλιοθηκονόμος στο ΕΚΤ) στη διδακτορική του διατριβή για τις αγροτικές φυλακές (http://phdtheses.ekt.gr/eadd/handle/10442/28700).

Κατερίνα Τοράκη είπε...

Και μια συμπλήρωση. Όποιος δεν έχει δει την ταινία "Ρίτα Χέιγουορθ", να τη δει, από τις καλύτερες ταινίες, από τις καλύτερες στιγμές των πρωταγωνιστών της, Τιμ Ρόμπινς και Μόργκαν Φρίμαν.

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Καλημέρα Κατερίνα. Έχεις δίκιο για τις συμπληρώσεις, ιδίως για την περίπτωση του Παναγιώτη, με τον οποίο παλιότερα είχαμε συζητήσει τις εμπειρίες του εκεί. Είναι λίγες οι λέξεις για το άρθρο γι' αυτό δεν είπα περισσότερα...

Αφροδίτη Φράγκου είπε...

Όχι ότι είναι άλλοθι ή λιγότερο σημαντικό αλλά μια πολιτεία που αδιαφορεί για τις βιβλιοθήκες που προσφέρει στους "ελεύθερους πολίτες" της, πιστεύουμε πραγματικά πως θα μπει ποτέ στη διαδικασία να ενδιαφερθεί για όσους έχουν στερηθεί την "ελευθερία" τους; Εκτός κι αν αρχίσουν να αυξάνονται οι VIP κρατούμενοι και το απαιτήσουν ίδιοι. Μου προκαλεί πολύ μεγάλη θλίψη αυτό το ζήτημα. Και δεν ξέρω αν μπορώ να ελπίζω σε βελτίωση. ΔΥΣΤΥΧΩΣ.

Κατερίνα Τοράκη είπε...

Όταν μάλιστα βλέπουμε εικόνες από τα λεγόμενα "νοσοκομεία" των φυλακών...

Γιώργος Κατσαμάκης είπε...

Η δε κουλτούρα της βιβλιοθήκης είναι τόσο διαδεδομένη στις ΗΠΑ ώστε είτε αυτονόητα, είτε προπαγανδιστικά να υπάρχει ακόμη και στο μαρτυρικό Γκουαντάναμο...